پژوهشگاه رویان سمینار باروری در سرطان را با مشارکت مؤسسه خیریه محک برگزار کرد

پژوهشگاه رویان سمینار «باروری در سرطان» را با مشارکت محک، ۳۱ خرداد ماه ۱۳۹۷ در سالن آمفی تئاتر بیمارستان فوق‌تخصصی سرطان کودکان این مؤسسه خیریه برگزار کرد.

محک به پشتوانه بیش از ۲۷ سال فعالیت در راستای ارائه خدمات درمانی و حمایتی به کودکان مبتلا به سرطان ایران تلاش می‌کند تا ضمن انتقال دانش و تجربیات تخصصی، زمینه ارتقای علم پزشکی در حوزه سرطان را فراهم نماید لذا همواره یکی از همکاران سازمان‌های معتبر علمی است. پژوهشگاه رویان نیز به عنوان یکی از این مراکز و در اقدامی مشترک با محک سمیناری با رویکرد تأثیر درمان‌های سرطان بر اندام‌های تولید ‌مثلی زنان و مردان و روش‌های حفظ باروری در بیماران مبتلا به سرطان را برگزار کرد. از آنجا که ناباروری از عوارض دیررس بیماری سرطان است و تأثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی کودکان مبتلا به سرطان پس از بهبودی دارد، یکی از دغدغه‌های مهم کودکان مبتلا به سرطان و خانواده‌هایشان شناخته می‌شود. از همین رو پرداختن به موضوع ناباروری در اهداف پژوهشی محک قرار دارد. پروژه تحقیقاتی مشترک با موسسه ابن سینا در زمینه باروری بیماران پس از شیمی درمانی و انجام پروژه مشترک با انستیتو گوستاوروسی فرانسه در زمینه عوارض دیررس سرطان از جمله اقدامات محک در پرداختن به افزایش کیفیت زندگی فرزندانش و ارتقای خدمات درمانی به آنها است.

دکتر مردآویژ آل‌بویه، رئیس هیأت أمنا مؤسسه خیریه محک و عضو شورای عالی پزشکی بیمارستان فوق تخصصی سرطان کودکان محک در خصوص همکاری این سازمان مردم‌نهاد با پژوهشگاه رویان گفت: «مأموریت و هدف محک درمان و بهبودی کودکان مبتلا به سرطان است. امروزه روش‌های درمان سرطان نسبت به گذشته پیشرفت چشمگیری داشته است و طبق آمار ارائه شده ۸۰ درصد از کودکان مبتلا به سرطان شانس بهبودی دارند. از این گذشته تجربه ثابت کرده است که تنها درمان سرطان کافی نیست و کودکان پس از بهبودی دچار ناهنجاری‌ها و عوارضی می‌شوند. از آنجایی که اغلب این کودکان در معرض ناباروری هستند امروزه بارداری کودکان مبتلا به سرطان مسأله مهمی محسوب می‌شود. بنابراین لازم است در کنار ارائه خدمات درمانی و حمایتی به موضوع باروری در سرطان نیز توجه شود.»

دکتر آل‌بویه در ادامه توضیح داد: «یکی از اقداماتی که محک با همکاری پژوهشگاه رویان انجام می‌دهد، حفظ باروری بیماران مبتلا به سرطان است. امروز در این گرد همایی بر اهمیت این مسأله تأکید و روش‌های باروری در سرطان به بحث گذاشته خواهد شد.»

عبدالحسین شاهوردی، رئیس پژوهشگاه رویان نیز در سخنرانی آغازین این مراسم گفت: «دانسته‌های علمی در کنار همدلی و همیاری متخصصان می‌تواند درد حاصل از سرطان را کاهش دهد. امروزه پژوهشگاه رویان در حوزه درمان ناباروری موفقیت‌های زیادی را کسب کرده است تا جایی که میزبان بیماران از کشورهای دیگر نیز هست. به طور کلی حفظ باروری در مدیریت درمان سرطان از جایگاه مهمی برخوردار است چرا که احتمال ناباروری بیماران مبتلا به سرطان وجود دارد. از این رو امیدواریم پژوهشگاه رویان با مشارکت بیمارستان فوق‌تخصصی سرطان کودکان محک می‌تواند با ارائه درمان‌های تخصصی به موفقیت بیشتری در حوزه باروری در سرطان دست یابد.»

شاهوردی با ابراز امیدواری از نتایج این نشست و آینده همکاری‌های مشترک در میان پژوهشگاه رویان و مؤسسه خیریه محک افزود: «بی شک همراهی گروه درمان سرطان با گروه درمان ناباروری باری از دوش خانواده‌ها بر خواهد داشت. از طرفی هر چه میزان حفظ باروری در سرطان سریع‌تر صورت گیرد، میزان موفقیت آن نیز بیشتر خواهد بود که در نهایت به نفع درمان کودکان مبتلا به سرطان خواهد بود. لذا امیدواریم پس از این نشست همکاری‌های مشترک بیشتری میان محک و پژوهشگاه رویان صورت گیرد.»

دکتر عزیز اقبالی، فوق‌تخصص خون و آنکولوژی کودکان در خصوص دیدگاه‌های آنکولوژیست‌ها نسبت به حفظ باروری در بیماران مبتلا به سرطان به ارائه سخنرانی پرداخت. وی با  بیان اینکه موضوع باروری و حفظ تولید مثل برای بیماران مبتلا به سرطان و پزشکان آنکولوژیست از اهمیت کمتری در برابر درمان سرطان برخوردار است، گفت: «علاوه بر اهمیت بحث درمان سرطان در بیماران مبتلا به این بیماری، کیفیت زندگی ایشان در آینده نیز جنبه حیاتی دارد. ارتباط دو سویه و همکاری‌های مشترک تحقیقاتی در میان پژوهشگاه رویان و مؤسسه خیریه محک می‌تواند به ایجاد برنامه‌ای مدون در حفظ باروری بیماران مبتلا به سرطان کمک کند.»

اقبالی در ادامه با اعلام رابطه مستقیم میان افزایش میزان بقای بیماران مبتلا به سرطان و اهمیت حفظ باروری آنها افزود: «در گذشته، میزان بهبودیافتگی از سرطان برای تعداد بیشتری از مبتلایان به این بیماری کمتر بود و موضوع باروری برای این افراد در اولویت قرار نداشت. امروزه با پیشرفت دانش و تخصص در حوزه درمان سرطان، ادامه زندگی برای بیماران تنها دغدغه متخصصان این حوزه نیست و کیفیت زندگی آنها پس از درمان مورد توجه قرارگرفته است. لذا می‌بایست در کنار تلاش‌هایی که برای حفظ بقای بیماران می‌شود، آینده‌ها به عنوان یک والد و حفظ کیفیت زندگی ایشان پس از درمان نیز تأمین شود. از این رو افزایش اطلاعات متخصصان آنکولوژی در حوزه باروری افرادمبتلا به سرطان دارای ضرورت است تا  بتوانند اقدامات لازم و مؤثر برای حفظ باروری بیماران خود را انجام دهند.»

دکتر محمد علی صدیقی گیلانی، متخصص اورولوژی نیز به تأثیر سرطان و درمان آن در باروری اشاره کرد و گفت: «روش‌های درمان و تشخیص سرطان پیشرفت کرده است و امروزه شاهد طول عمر افراد مبتلا به سرطان به خصوص در سنین پایین هستیم. لذا مبحث ارتقا کیفیت زندگی افراد پس از تشخیص و درمان سرطان موضوع مورد توجهی است. سرطان درمان می‌شود اما اثرات مخرب آن در طولانی مدت همراه بیمار خواهد ماند. برای مثال ممکن است شنوایی، ریه، قلب، کلیه و سایر اندام‌های فرد تحت تأثیر عوارضی قرار بگیرد. از طرفی دیگر این بیماری اغلب بر روی سلول‌های تولید مثلی نیز اثر گذاشته و موجب ناباروری می‌شود. بر این اساس موضوع باروری در سرطان مورد اهمیت است. بر طبق آمار ۶۴ درصد از افراد مبتلا به سرطان دچار اختلال در باروری هستند، از این رو لازم است پزشکان تمهیدات لازم را برای فریز کردن اسپرم و دیگر روش‌های حفظ باروری بیاندیشند.»

دکتر صدیقی همچنین آماری از ظرفیت باروری افراد مبتلا به سرطان ارائه کرد و گفت: «۸۰ درصد از افراد مبتلا به سرطان، باروری خود را از دست نمی‌دهند و ۲۰ درصد باقی مانده نیز با فریز سلول‌های تولید مثلی می‌توانند دارای فرزند شوند. تجربه نشان داده است کودکان حاصل از این نوع باروری سالم هستند.‌ از این رو لازم است همکاری بیشتری میان متخصصان آنکولوژیست و باروری صورت بگیرد تا علاوه بر درمان سرطان قدرت باروری بیماران نیز حفظ شود.»

دکتر منصوره موحدین، جنین‌شناس و استاد دانشگاه تربیت مدرس با موضوع روش‌های حفظ باروری در مردان بالغ و پسران نابالغ مبتلا به سرطان سخنرانی کرد. وی با قدردانی از برگزاری این رویداد تخصصی از سوی پژوهشگاه رویان و با مشارکت بیمارستان فوق‌تخصصی سرطان کودکان محک گفت: «خوشبختانه پیشرفت‌های زیادی در خصوص درمان سرطان حاصل شده است و موضوع حفظ باروری در بیماران مبتلا به سرطان مورد توجه بیش‌تری قرار گرفته است. امیدواریم برگزاری اینگونه رویدادهای علمی موجب پیشرفت دانش و تخصص باروری در سرطان شود. درمان‌های سرطان در میزان باروری افراد مبتلا به این بیماری تأثیرگذارند. با وجود اینکه ممکن است بیمار در شرایط مناسبی برای تصمیم‌گیری اقدامات در خصوص این موضوع نباشد اما واحدهای مشاوره پزشکی می‌بایست موضوع حفظ باروری را به بیماران اطلاع دهند و دستورالعمل‌های مرتبط با این فرصت را به عنوان یکی از حقوق بیماران مطرح کنند.»

موحدین در پایان با اشاره به ضرورت ایجاد مرکزی ملی برای حفظ باروری مردان و پسران نابالغ مبتلا به سرطان در کشور گفت: «ریسک‌های باروری می‌بایست به عنوان یکی از موضوعات درمانی بیماران مبتلا به سرطان مورد توجه قرار گیرد و نشست‌های بین‌رشته‌ای بیشتری در حوزه سرطان با حضور متخصصان برگزار شود. امیدوارم با ایجاد مرکزی ملی برای حفظ باروری مردان و پسران نابالغ مبتلا به سرطان در کشور بتوانیم فعالیت‌های مؤثرتری دراین زمینه و در آینده بیماران مبتلا به سرطان داشته باشیم.»

دکتر رضا سامانی، دبیر کمیته اخلاق پزشکی و مدیر گروه اپیدمیولوژی و سلامت باروری پژوهشگاه رویان نیز در خصوص بررسی دیدگاه‌های اخلاقی، قانونی، اجتماعی و پزشکی حفظ باروری در بیماران مبتلا به بدخیمی سخرنرانی کرد و گفت: «پزشکان همواره می‌بایست در موضوع  باروری در سرطان حقیقت را با بیمارشان در میان بگذارند. در مواقعی سن بیمار زیر ۱۸ سال است و در این صورت لازم است به او در حد فهم و درکش توضیحات لازم ارائئه شود تا پس از آن اقدامات لازم برای فریز کردن اسپرم یا تخمک و بافت‌های تولیدمثلی انجام شود. همچنین در مواردی که نمونه‌گیری از بیمار جنبه تحقیقاتی دارد، پزشکان موظف هستند تا بیمار خود را از هدف این امر آگاه کنند.»

دکتر سامانی در پایان گفت: «پزشکان نباید با مشاوره بیمار خود را به سمت امری جز واقعیت سوق دهند و به او بگویند که پس از درمان قطعاً بارور خواهد شد. بلکه می‌بایست اقدامات لازم جهت فریز سلول یا بافت تولید مثلی را انجام دهیم و با این روش برای حفظ باروری فرد بیمار تلاش کنیم.»

دکتر غلامرضا توگه، فوق‌تخصص خون و سرطان‌شناسی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران با موضوع تأثیر درمان‌های سرطان بر اندام‌های تولید مثلی زنان سخنرانی کرد و گفت: «گفت و گو با افراد مبتلا به سرطان درباره تأثیر درمان‌ بر ظرفیت باروری ایشان در آینده یک ضرورت است. متخصصان آنکولوژی وهماتولوژی می‌بایست با بیماران خود درباره آسیب‌های ناشی از انواع درمان سرطان بر روی شانس باروری صحبت کنند. همان طور که افراد مبتلا به سرطان در طول درمان خود برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی انواع درمان به دیگر متخصصانی چون پزشکان قلب مراجعه می‌کنند، می‌بایست از مشاوران باروری نیز در طول درمان سرطان بهره‌مند باشند. چرا که موضوع باروری درافراد مبتلا به سرطان جزوی از درمان‌شان محسوب می‌شود.»

وی با بیان اینکه ایجاد مرکز مشاوره باروری در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی یک ضرورت است، گفت: «مشاوره باروری می‌بایست جزوی از شاخص‌های اعتباربخشی مراکز تخصصی درمانی، بیمارستان‌ها و بخش‌های خون و آنکولوژی باشد و با تعریف این نیاز، راه‌اندازی بخش مشاوره و حفظ باروری بیماران مبتلا به سرطان در دستور کار بیمارستان‌ها قرار گیرد.»

دکتر فاطمه حسنی عضو گروه جنین‌شناسی پژوهشگاه رویان و جنین‌شناس مرکز رویش در خصوص حفظ باروری در زنان مبتلا به سرطان، مبحث انجماد جنین و تخمک، مستنداتی را ارائه کرد. وی ابتدا به تاریخچه انجماد اسپرم، تخمک و جنین اشاره کرد و سپس در خصوص چگونگی انجماد سلول‌های تولیدمثلی و جنین گفت: «تخمک بسیار حساس است و ممکن است پس از فریز آسیب ببیند و این موضوع هراسی را در افراد ایجاد می‌کند. با این حال امروزه نتایج فریز تخمک موفقیت آمیز بوده است. تجربه و تخصص پزشکان در این زمینه اهمیت بالایی دارد چرا که ممکن است بیمار پس از مدتی وارد مراحل شیمی درمانی شده و تخمک های خود را از دست بدهند.»

دکتر حسنی با اشاره به فریز جنین برای بیماران مبتلا به سرطان گفت: «لازم است قبل از انجام هر اقدامی آگاهی لازم به افراد جهت فریز جنین داده شود تا در این صورت مشکلی به وجود نیاید. همچنین می‌بایست بیماران را از نظر بیماری‌های ویروسی و واگیردار بررسی کرد و سپس اقدامات لازم جهت فریز جنین را انجام داد.»

 دکتر مژده صالح‌نیا، جنین‌شناس و استاد تشریح دانشگاه تربیت مدرس در خصوص انجماد بافت تخمدان، با تأکید بر حفظ باروری در دختران نابالغ مباحثی را ارائه کرد و گفت: «موفقیت آمیز بودن انجماد بافت تخمدان وابستگی زیادی به سن زنان مبتلا به سرطان دارد. در این افراد کاهش فولیکول، باروری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علاوه بر این کاهش فعالیت‌های هورمونی نیز در این بیماران ایجاد می‌شود. برای فریز کردن تخمک، جنین یا بافت تخمدان، مواردی چون سن بیمار و وضعیت تأهل مورد بررسی قرار می‌گیرد.»

دکتر صالح‌نیا افزود: «در روش حفظ باروری زنان مبتلا به سرطان اگر بیمار متأهل باشد، جنین فریز شده و اگر مجرد باشد، بافت تخمدان فریز خواهد شد. پزشکان نباید دختران مبتلا به سرطان را از آینده باروری‌شان محروم کنند. اما همواره توضیحاتی مبنی بر پاسخ ندادن این روش، در پاره‌ای مواقع به آنها داده می‌شود تا اطلاعات کافی را در اختیار داشته باشند.»

در ادامه سخنرانی‌ها همچنین دکتر ریحانه حسینی، جراح و متخصص زنان و زایمان و نازایی با موضوع تکنیک‌های جراحی، برداشت و پیوند بافت تخمدان سخنرانی خود را ارائه کرد و به شیوه‌های حفظ باروری در زنان مبتلا به سرطان از طریق نگهداری انجماد به عنوان یک روش ثابت شده در حفظ ظرفیت باروری پرداخت.

دکتر مریم مشفقی ضمن تشکر از مؤسسه خیریه محک و پژوهشگاه رویان برای برپایی این گردهمایی در خصوص حاملگی در بیماران مبتلا به سرطان توضیح داد: «نگرانی برای بارداری در مادران مبتلا به سرطان از قبل از ازدواج آغاز می‌شود. این افراد اغلب تصور می‌کنند، ممکن است جنین‌شان دچار ناهنجاری و اختلال در رشد شود یا اینکه بیماری‌شان عود کند و به فرزندشان منتقل شود. در این رابطه لازم است پزشک آموزش‌هایی را به بیمار بدهد تا او بتواند اضطراب و ترس خود را کنترل کند.»

دکتر مشفقی در رابطه با میزان ریسک‌پذیری بارداری در زنان مبتلا به سرطان اضافه کرد: «موفقیت در حاملگی در افراد مبتلا به سرطان به نوع بیماری، میزان رادیوتراپی، سن و میزان مصرف دارو متفاوت است. به علاوه در دوران بارداری سرطان عود نمی‌کند. از طرفی دیگر زمان مشخصی برای حاملگی در سرطان وجود ندارد چرا که شیمی درمانی عموما روی بافت رحم تأثیر چندانی نخواهد گذاشت اما بهتر است بارداری دو تا پنج سال بعد از قطع درمان صورت بگیرد. در نهایت اگر نظارت خوبی داشته باشیم فرد مبتلا به سرطان دوران حاملگی خوبی را پشت سر خواهد گذاشت.»

دکتر آزاده اکبری، متخصص زنان و زایمان و نازایی با اشاره به روش‌های تحریک تخمک‌گذاری در زنان مبتلا به سرطان، در خصوص چگونگی دستیابی به جنین و تخمک در راستای ارتقا کیفیت زندگی این بیماران گفت: «شایع‌ترین سرطان در زنان، سرطان پستان است. بنابراین حفظ باروری در این نوع بیماری از اهمیت زیادی برخوردار است. قبل از هر درمانی ایجاد آگاهی برای بیمار و مراقبان سلامت او، اعم از پرستار، بهیار و… ضروری است. در مرحله بعدی پزشک می‌بایست متناسب با شرایط هر بیمار مشاوره‌های لازم را ارائه دهد. چرا که معمولاً پزشکان چهار تا شش هفته فرصت دارند تا از ظرفیت باروری بیمارشان محافظت کنند. همچنین افرادی که مبتلا به سرطان پستان هستند را نباید از حاملگی منع کرد. اگر پیگیری‌های لازم جهت حفظ باروری به موقع انجام شود، بارداری نیز ممکن خواهد شد و این موضوع باعث مرگ زودرس بیمار نخواهد شد.»

همچنین دکتر نیلوفر سدیفی، عضو گروه آندرولوژی پژوهشگاه رویان نیز در سخنرانی خود با عنوان «هیستوپاتولوژی بافت تخمدان و بیضه در افراد مبتلا به سرطان با تأکید بر آخرین دستاوردهای تشخیصی» به موضوع فرآیند یافتن منشأ تومور در اندام‌های تولید مثلی جهت تشخیص به موقع در درمان و حفظ باروری در بیماران مبتلا به سرطان پرداخت.

دکتر فرشته اسفندیاری، عضو گروه سلول‌های بنیادی پژوهشگاه رویان نیز در خصوص رویکرد سلول‌های بنیادی در آینده باروری کودکان مبتلا به سرطان سخنرانی و گفت: «امروزه نرخ امیدواری به بهبودی کودکان مبتلا به سرطان افزایش یافته است. از طرفی دیگر یکی از عوارض درمان این بیماری ناباروری است و یکی از رویکردهای حفظ باروری استخراج سلول‌های بنیاید ازاندام‌های تولید مثلی کدوکان قبل از انجام شیمی‌درمانی است تا بتوان از طریق پیوند امکان باروری را پس از درمان به بیماران مبتلا به سرطان بازگرداند.»

در آخرین سخنرانی دکتر مهدی توتونچی، عضو هیات علمی گروه ژنتیک و سلول‌های بنیادی پژوهشگاه رویان در خصوص تشخیص زودهنگام سرطان پستان و روش‌های نوین درمان آن در پزشکی توضیحاتی را ارائه کرد. وی همچنین طرح های پژوهشی و تخصصی پژوهشگاه رویان را که با مشارکت دانشگاه سارلندس آلمان، بیمارستان امام خمینی و دانشگاه کلورادو انجام شده است را برای پزشکان و متخصصان حاضر در این برنامه به تفصیل توضیح داد.

در پایان این سخنرانی‌ها متخصصان نظرات و پیشنهادات خود را در پانلی با عنوان «چالش‌های حفظ باروری در بیماران مبتلا به سرطان» بیان کردند.

دکتر فیروزه غفاری، متخصص زنان و زایمان به ضرورت همراهی متخصصان باروری و آنکولوژیست در گروه درمانی اشاره کرد. همچنین دکتر بیتا ابراهیمی، متخصص جنین‌شناسی و عضو پژوهشگاه رویان نیز این همکاری را فرصتی برای ارائه پروتکل‌های درمانی مؤثرتر دانست.

در ادامه دکتر علی نادری، متخصص آنکولوژی کودکان و سرپرست بخش پیوند بیمارستان محک به ارائه تاریخچه‌ای از فعالیت‌های این بیمارستان پرداخت و گفت: «محک مشتاقانه برای افزایش همکاری‌های پژوهشی با دیگر مؤسسات تحقیقاتی ملی و بین‌المللی جهت ارتقای عملکرد خود در زمینه درمان سرطان تلاش می‌کند. این سازمان علاوه بر ارائه خدمات درمانی و حمایتی به کودکان مبتلا به سرطان و خانواده‌های ایشان، ارائه مشاوره‌های فردی و گروهی را نیز در دستور کار خود قرار داده است. این سازمان در تلاش است با ارائه مشاوره تخصصی در خصوص حفظ باروری در سرطان و با بهره‌مندی از حضورمتخصصان این حوزه شانس باروری کودکان مبتلا به سرطان را افزایش دهد.»

ارائه خدمات حمایتی و درمانی به کودکان مبتلا به سرطان در چارچوب استانداردهاي ملي و بين‌المللي و کاهش عوارض دیررس درمان سرطان با بهره‌مندي از جديدترين و کارآمدترين روش‌ها و آخرين دستاوردهاي علم پزشکي از جمله مأموريت‌های محک است. این سازمان می‌کوشد از طريق گسترش همکاري با مؤسسات تحقيقاتي و درماني ملي و بين‌المللي فعال در زمينه سرطان، به کاهش نرخ ابتلا به سرطان در کودکان و روش‌هاي مؤثر درمان دست یابد.