محک در پیاده‌سازی برنامه‌های کنترل سرطان کودکان در ایران نقش ایفا می‌کند

دکتر علی قنبری مطلق رادیوانکولوژیست و رئیس سابق اداره سرطان وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی در سومین روز «کنگره دوسالانه بین‌المللی انکولوژی کودکان (یادبود پروفسور پروانه وثوق)» که در تاریخ جمعه ۲۸ اردیبهشت ماه در محل مؤسسه محک برگزار شد، با موضوع «برنامه جهانی برای سرطان کودکان(GICC) » سخن گفت و افزود: در سال ۲۰۱۸، سازمان جهانی بهداشت (WHO) با هدف افزایش۶۰ درصدی نرخ بهبودی در کودکان مبتلا به سرطان، برنامه جهانی سرطان کودکان (GICC) را معرفی کرد.

وی افزود: نتیجه دستیابی به این هدف تا سال ۲۰۳۰ نجات یک میلیون کودک مبتلا به سرطان در سراسر جهان و دو برابر شدن میزان بهبودی سرطان کودکان است. از دیگر اهداف این طرح می‌توان به افزایش آگاهی‌رسانی جهانی درباره سرطان کودکان و گسترش ظرفیت کشورها برای ارائه هر چه بهتر خدمات درمانی و حمایتی به کودکان مبتلا به این بیماری اشاره کرد. در این طرح سازمان جهانی بهداشت به طور مشخص از تمامی کشورها و سازمان‌ها برای ارزیابی ظرفیت‌های فعلی خود در تشخیص و درمان سرطان و نیز افزایش میزان دسترسی به داروها و تجهیزات مورد نیاز در این زمینه، پشتیبانی می‌کند.

وی گفت: از جمله برنامه‌های تعریف شده توسط انجمن بین‌المللی انکولوژی کودک (SIOP) به عنوان شریک راهبردی سازمان جهانی بهداشت در تحقق این برنامه، تعریف Twinning Program میان مراکز درمانی در کشورهای با درآمد کم و متوسط با مراکز درمانی کشورهای با درآمد بالا در زمینه درمان سرطان کودکان است.

دکتر قنبری مطلق با اشاره به مسئولیت خود در اداره سرطان وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و ریاست آن اداره بیان کرد: من در زمان مسئولیت خود به دنبال تدوین برنامه‌ای برای مشارکت در Twinning Program بودم؛ بنابراین برای اینکه بتوانیم در این برنامه مشارکت کنیم، نظام سلامت ایران را با هدف تدوین برنامه کنترل ملی سرطان، تحلیل کردیم.

وی با اشاره به فراوانی جمعیت جوان در ایران اظهار کرد: تعداد جمعیت جوان در ایران نسبت به رده‌های سنی دیگر بالاست و به طور کلی یک چهارم از جمعیت ایران بین صفر تا ۱۴ سال، سن دارند. این در حالی است که برخی از برنامه‌های تدوین شده برای کنترل سرطان کودکان سنین ۱۶ و ۲۰ سال را هم برای سرطان کودکان در نظر می‌گیرند و این موضوع اهمیت (GICC) را نشان می‌دهد.

دکتر قنبری مطلق ضمن ارائه‌ی آمار سرطان کودکان در ایران بیان کرد: از هر صد هزار کودک، ۱۷ کودک مبتلا به سرطان می‌شوند. لوسمی، تومور کلیه، تومور استخوان و توموری مغزی از شایع‌ترین سرطان‌های کودکان در ایران هستند.

وی با بیان اینکه ایران یکی از کشورهایی‌ست که برای پیاده‌سازی برنامه (GICC) اقدام کرده، عنوان کرد: در سال ۲۰۲۰ ارزیابی از کشورهای مختلف انجام گرفت تا برنامه‌های لازم برای حمایت از کنترل سرطان کودکان در این کشورها، تدوین شود.

دکتر قنبری مطلق افزود: ما در وزارت بهداشت برنامه‌های خود را برای توسعه‌ی برنامه‌ی کنترل سرطان کودکان به انجمن بین‌المللی انکولوژی کودک (SIOP) ارسال کردیم که مورد پذیرش این انجمن واقع شد. از سوی دیگر همواره با WHO   نیز تعامل داشتیم.

وی با بیان اینکه برای تدوین برنامه کنترل سرطان کودکان در ایران از برنامه کنترل سرطان بزرگسالان الهام گرفته شده است، بیان کرد: برای تدوین و اجرای این برنامه ما نیازمند دولت، توسعه تحقیقات سرطان، توسعه زیرساخت، تأمین منابع انسانی، توسعه نیروی انسانی، کسب اطلاعات مرتبط با سرطان و مشارکت سازمان‌های مردم نهاد خیریه بودیم. بر این اساس بود که ما موفق به تدوین برنامه سرطان کودکان شدیم.

دکتر قنبری مطلق افزود: برای بررسی وضعیت موجود به منظور تدوین برنامه کنترل سرطان کودکان در ایران، بررسی اسناد بالادستی و اسناد بین‌المللی انجام گرفت. همچنین داده‌های بانک‌های اطلاعاتی بیمارستانی و فر‌م‌های ساختاری برای وضعیت موجود ایران بررسی و تحلیل شد؛ اما همکاری مناسبی از سوی بیمارستان‌ها صورت نگرفت  و بیشتر توسط انجمن‌های علمی مانند انجمن‌های هماتولوژی و انکولوژی با ما همراهی شد.

دکتر قنبری مطلق افزود: برنامه مدیریت و کنترل سرطان کودکان فقط نمی‌تواند نوشته و اجراء شود بلکه باید همواره به روزرسانی شده و اشکالات آن برطرف شود. امیدواریم از این پس رصد برنامه کنترل سرطان کودکان در ایران توسط وزارت بهداشت انجام شود.

 به گفته این رادیوانکولوژیست، در هر کشوری وزارت بهداشت باید برنامه نظام سلامت را طراحی و اجرا کند و برای طراحی این برنامه هم می‌تواند از نهادهای علمی و مردم‌نهاد کمک بگیرد. به ویژه در تدوین و رصد برنامه کنترل سرطان کودکان در ایران استفاده از نهادهای علمی مؤثر است.

وی با اشاره به نقش مؤسساتی مانند محک عنوان کرد: این مؤسسات نیز می‌توانند با مشارکت سازمان‌های مردم نهاد علمی در پیاده‌سازی برنامه‌های کنترل سرطان کودکان در ایران نقش ایفا کنند.

قنبری مطلق در بخش پایانی سخنانش درباره نقش خیریه‌ها در کنترل سرطان کودکان توضیح داد: برای کمک به کنترل سرطان، تعدد خیریه‌ها مؤثر نیست. به طور مثال نیاز نیست در یک شهر کوچک خیریه‌ای برای سرطان کودکان داشته باشیم چراکه تعدد خیریه‌ها و مراکز منجر می‌شود که بیماران به سوی مراکز درمانی با کیفیت پایین هدایت شوند؛ بنابراین وظیفه خیریه‌ها پاسخ گویی به نیازهای موجود است.

وی گفت: نباید خدمات تخصصی و فوق‌تخصصی در شهرهای کوچک ارائه شود. به طور مثال نباید در یک شهر کوچک دو تخت شیمی‌درمانی برای درمان کودکان فعال شود؛ بلکه باید بیماران به بیمارستان‌های تخصصی در مراکز استان‌ها و شهرهای بزرگ هدایت شوند تا بتوانند خدمات بهتری دریافت کنند. از سوی دیگر باید برای  عرضه‌ی خدمات جانبی نظیر اسکان خانواده‌ها به قصد اقامت درمانی در مراکز استان‌ها و شهرهای بزرگتر، به  ارائه‌ی خدمات حمایتی پرداخت. همچنین حضور پزشکان متخصص در جلسات چندتخصصی برای درمان کودکان مبتلا به سرطان در مراکز درمانی تخصصی بهتر میسر می‌شود در حالی‌که این امکان در شهرستان‌های کوچک وجود ندارد.