والدینی که در محک مشاوره می‌دهند

گروه والدین داوطلب کودکان مبتلا به سرطان محک از سال ۸۸ فعالیت خود را آغاز کرد. هدف از تشکیل این گروه انتقال تجربه از والدینی که بحران بیماری فرزندشان را پشت سر گذاشتند به خانواده‌هایی است که به تازگی متوجه بیماری فرزندشان شده‌اند.

«پوران مداحی» روان‌شناس و سرپرست گروه والدین داوطلب محک از فعالیت‌های این گروه برای مخاطبان خبرنامه می‌گوید. او در این گفتگو به چگونگی تأسیس گروه والدین داوطلب محک و نحوه فعالیت آن اشاره می‌کند.

گروه والدین محک از چه سالی تأسیس شد و افراد این گروه از بین چه کسانی انتخاب شدند؟

سعیده قدس، بنیان‌گذار محک، زمانی که به کشورهای دیگر سفر کرد و فعالیت بیمارستان‌های این کشور را مورد بررسی قرار داد متوجه شد گروهی متشکل از والدین کودکان مبتلا به سرطان با بیمارستان‌های مختلف همکاری می‌کنند. کار این گروه انتقال تجربه به افرادی بود که تازه متوجه بیماری کودک خود شده و دچار افسردگی، استرس و اضطراب بودند. با اینکه آن زمان گروه خدمات حمایتی در محک فعالیت می‌کرد اما جای خالی گروه والدین احساس می‌شد. من مسئولیت تشکیل این گروه را به عهده گرفتم. در سال ۸۸ با برخی از والدینی که کودکشان بهبودیافته یا قطع درمان شده بودند و به نوعی آمادگی لازم را داشتند صحبت کردم و این موضوع را با آنها در میان گذاشتم.

این افراد در ابتدا چند نفر بودند و چه آموزش‌هایی به آنها داده شد؟

این افراد بین هشت تا ده نفر بودند و بعد از اینکه کنار هم جمع شدند کلاس‌های آموزشی گروه والدین نیز شروع شد. در این کلاس‌ها متوجه شدم تعدادی از این افراد هنوز اضطراب خاصی نسبت به بیماری سرطان دارند. از این رو تصمیم گرفتم جلسات آموزشی و مشاوره برای بیان و کنترل احساسات و عواطف‌شان برای آنها ترتیب دهم. در این جلسات افراد از تجربیات خود می‌گفتند و یاد می‌گرفتند ترس‌های خود را شناسایی و با آن مقابله کنند. ما هر هفته این جلسه را برگزار می‌کردیم و همه چیز خوب پیش می‌رفت اما در واقع آن چیزی نبود که در سایر کشورها اتفاق می‌افتاد. هر چه باشد ما تجربه این کار را نداشتیم و نمونه‌ای از آن نیز در ایران وجود نداشت. آنجا بود که برنامه جدیدی برای گروه والدین در نظر گرفتیم و به منظور عملیاتی‌سازی برای مدتی فعالیت  این گروه متوقف شد.

برنامه جدید این گروه نسبت به قبل چه تغییراتی کرد؟

با شروع برنامه جدید، خودم به بیماری سرطان مبتلا شدم، آنجا بود که با تمام وجودم فهمیدم کودکان مبتلا به سرطان و خانواده‌هایشان چه درد و رنجی را تحمل می‌کنند و بیشتر به این نکته پی بردم که ارائه مشاوره توسط افرادی که خود تمام این مراحل را پشت سر گذاشتند تا چه حد می‌تواند تاثیرگذار باشد. با تلاش بخش خدمات حمایتی گروه را دوباره دور هم جمع کردیم و جلسه‌ای را با دانشگاه شهید بهشتی ترتیب داده و پیشنهاداتی دریافت کردیم. برنامه‌ریزی‌ها انجام و تعریف مشخصی برای گروه والدین ارائه شد. در این تعریف، هدف گروه والدین کمک به پدرها و مادرهایی بود که در طول مراحل درمان فرزند خود مدت زیادی را در اقامتگاه به سر می‌برند. می‌خواستیم شرایطی را برای آنها فراهم کنیم که احساس کنند اینجا خانه خودشان است؛ افرادی به آ‌نها مشاوره می‌دادند و به درد دلشان گوش می‌کردند که از جنس خودشان بودند و می‌توانستند دَرکِشان کنند. همچنین هر ماه جلسه عصرانه‌ای ترتیب داده می‌شود که در آن انواع غذاها، با مشارکت والدین، تهیه و پُخته می‌شود تا والدین کودکان مبتلا به سرطان مستقر در اقامتگاه احساس کنند از محیط خانه خیلی دور نیستند و احساس آرامش داشته باشند.

گروه والدین چه وظایفی بر عهده دارد؟

در جلسات گروه والدین به صورت گروهی مشاوره می‌دهیم. در این جلسه، والدین اقامتگاه می‌توانند هیجانات خود را بروز دهند و اعضای گروه والدین با آنها همدردی کرده و تجربه‌های خود، که عبارت از رو به رو شدن با بحران و چگونگی کنترل آن است را در اختیار والدین مقیم در اقامتگاه می‌گذارند. تجربه ثابت کرده که افراد در جمع به راحتی راهنمایی‌ها را می‌پذیرند، همچنین یاد می‌گیرند از سلامتی خود و دیگر اعضای خانواده محافظت کنند و بحران وارد شده را به نوعی مدیریت کنند.

موضوع کنترل بحران چگونه به اعضای گروه والدین توضیح داده می‌شود تا بتوانند آن را به دیگر خانواده‌ها منتقل کنند؟

افراد زیادی از بیماری سرطان می‌ترسند و آنقدر این موضوع برایشان آزاردهنده است که تنها به آسیب‌های آن فکر می‌کنند. ما به آنها فرصت می‌دهیم تا ترس خود را تخلیه کنند. اعضای گروه والدین به دلیل اینکه در سال‌های گذشته خود این حالت‌ها را تجربه کرده‌اند و برای کنترل رفتار و افکارشان آموزش دیده‌اند به راحتی می‌توانند بحران موجود در زندگی خانواده‌های کودکان مبتلا به سرطان را درک و کنترل کنند. از طرفی روان‌شناس‌ها و مددکاران اجتماعی نیز با آموزش‌های خود این کار را برای گروه والدین راحت‌تر می‌کنند.

اعضای گروه والدین می‌توانند مشاوره هم بدهند یا تنها کارشان همدلی و همدردی است؟

این افراد می‌توانند همراه من یا روان‌شناسان دیگر وارد مباحث روان‌شناسی شده و مشاوره بدهند. البته مداخله‌ها باید مؤثر و کمک‌کننده باشد و آسیبی به والدین نرساند و در این خصوص آموزش‌های لازم را قبلاً دیده‌اند و تحت کنترل روان‌شناس هستند.

با توجه به اینکه اعضای گروه والدین به صورت مداوم در مراسم و جلسات با مادران کودکان مبتلا به سرطان در ارتباط هستند دانش خود را چگونه به روزرسانی می‌کنند؟

اطلاعات گروه والدین به صورت لحظه‌ای به روزرسانی می‌شود. اعضای این گروه پس از مواجه شدن با هر مسأله جدید سؤالات خود را مطرح می‌کنند، چگونگی رو به رو شدن با آن را یاد می‌گیرند و به دیگران منتقل می‌کنند. بررسی‌های کلی در این گروه باعث می‌شود این افراد دائماً اطلاعات خود را اصلاح و به روزرسانی کنند.

در اقامتگاه محک والدینی با گویش و لهجه‌های مختلف حضور دارند که ممکن است مسلط به زبان فارسی نباشند. اعضای گروه والدین با وجود تفاوت در فرهنگ، آداب و گویش چگونه با این افراد ارتباط برقرار می‌کند؟

برخی اعضای گروه والدین به زبان و گویش‌های مختلف مسلط هستند. اما در مواقعی که زبان والدین را متوجه نشویم از مترجمان و افراد مسلط به آن زبان و گویش کمک می‌گیریم.

مهم‌ترین اتفاقی که بعد از ۹ سال در گروه والدین افتاده از نظر شما چیست؟

حضور افرادی که کودکان خود را از دست داده‌اند اما با انگیزه بسیار برای کمک به والدینی که در مسیر مبارزه فرزندانشان با بیماری قرار دارند، تلاش می‌کنند، در گروه والدین برای من ارزشمند است و نقطه عطفی در فعالیت‌های این گروه محسوب می‌شود.

ممکن است گاهی این افراد با صحنه‌هایی رو به رو شوند که موجب یادآوری خاطراتشان شود. در این صورت به آنها چه توصیه‌هایی خواهید کرد؟

اگر اعضای گروه والدین تحت تأثیر حال و احوال خانواده‌های حاضر در اقامتگاه قرار بگیرند ما به آنها توصیه می‌کنیم مدتی استراحت کنند و پس از مشاوره‌هایی که برای بازگرداندن روحیه‌شان ارائه می‌کنیم از آنها می‌خواهیم دوباره به این گروه بپیوندند. در این خصوص به آنها آموزش داده شده است که از آرامش عضلانی استفاده کنند یا مشاوره‌های لازم را مجدداً دریافت کنند.

در حال حاضر چه برنامه‌هایی برای آینده گروه والدین دارید؟

تطبیق فعالیت‌های این گروه با استانداردهای بین‌المللی یکی از برنامه‌های گروه والدین است که در این زمینه به تبادل دانش با متخصصان داخلی و بین‌المللی می‌پردازیم. حضور دکتر «بوده»، از بنیان‌گذاران انجمن جهانی کودکان مبتلا به سرطان (CCI)، در جمع اعضای این گروه از آن جمله است.