چگونگی سوگواری در جهان پس از کرونا و آثار سوگ‌های ناتمام بر روان

در گفتگو با مدیر واحد خدمات حمایتی محک مطرح شد:

چگونگی سوگواری در جهان پس از کرونا و آثار سوگ‌های ناتمام بر روان

مؤسسه خیریه محک ۲۹ سال است که از کودکان مبتلا به سرطان سراسر کشور حمایت می‌کند و بدین واسطه با آداب و رسوم مردمان‌ جای جای این سرزمین آشناست. شناخت این فرهنگ‌ها در ارائه خدمات حمایتی نظیر مشاوره‌های روان‌شناسی و خدمات مددکاری به خانواده‌های کودکان مبتلا به سرطان و همچنین خانواده‌هایی که متأسفانه فرزند خود را در این مسیر از دست می‌دهند، نقش به سزایی دارد. این روزها که شیوع ویروس موجب شده امکان برگزاری مراسم‌ها از جمله مراسم و آئین‌های سوگواری به دلیل رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی ممکن نباشد، ناتمام ماندن عزاداری و سوگ برای بازماندگان، ممکن است آثار مخرب و گاه غیرقابل جبران روحی و روانی در ایشان برجای بگذارد. بهناز آسنگری مدیر واحد خدمات حمایتی مؤسسه محک با تجربه سال‌ها حمایت روانی و مددکاری از خانواده‌هایی که با بيمارى سرطان فرزندشان دست و پنجه نرم می‌كنند و برخی نيز کودکان‌شان را از دست داده‌اند، همراه ما بود و راه حل‌های مؤثر همدلی را در دنیای امروز مورد بررسی قرار داد.

لزوم برگزاری مراسم سوگواری در فرهنگ‌های مختلف

وی در خصوص برگزاری رسوم سوگواری در شهرهای مختلف ایران، متناسب با فرهنگ و سنت آن منطقه و همچنین تأثیرات ناشی از عدم برگزاری آن در زمان شیوع کرونا بر روابط بین‌فردی به خصوص در استان‌ها و شهرهای مختلف کشور گفت: «برگزاری مراسم ترحیم برای متوفی از اهمیت به سزایی برخوردار است. مجلسی که برای طلب آمرزش ترتیب می‌دهند در فرهنگ‌ها و قومیت‌های ایرانی اسامی‌خاص نظیر مجلس سوگواری، عزاخانه، ختم، پُرسه (در بین زرتشتیان اهل کرمان، یزد و شیراز) فاتحه‌خوانی، تعزیه (در مشهد)، تذکر (در تهران) دارند. هدف از برگزاری این مراسم‌ آرامش یافتن، تسلی و تنها نگذاشتن افراد بازمانده است. گذراندن آئیین‌های دوران سوگ، یکی از مؤثرترین روش‌های بازگشت به زندگی عادی در این افراد به شمار می‌رود. در واقع همدلی اطرافیان با خانواده متوفی در این مراسم و حمایت‌های روانی ایشان باعث می‌شود سوگ تحمل پذیر شود. حال عدم برگزاری این مراسم در خرده فرهنگ‌ها بار روانی مضاعفی برای بازماندگان به همراه دارد. نه تنها آنها همراهی و همدلی اطرافیان خود را در این سوگ از دست داده‌اند بلکه همواره فکر می‌کنند که بخشی از مراسم و آئین‌ها که ریشه در فرهنگ‌شان دارد و با آن بزرگ شده‌اند را نتوانسته‌اند برای عزیزشان انجام دهند و احساس دین می‌کنند. این فشار زمانی به اطرافیان بیشتر خواهد شد که فکر کنند از سوی دیگران با قضاوت‌هایی هم روبه رو هستند. حال در فقدان برگزاری این مراسم و محروم بودن خانواده متوفی از این حمایت عاطفی به طور قطع باید به دنبال راه‌های جدید همدلی بود.»

کاهش اختلالات سوگ با برگزاری مراسم

آسنگری در ادامه به عدم پذیرش و تحمل این فقدان با برگزار نکردن مراسم سوگواری اشاره کرد و افزود: «حمایت، همبستگی و همدلی که در مراسم سوگواری از اطرافیان می‌گیریم آنچنان مهم و ضروری است که به ما در عبور از مرحله اولیه سوگ یعنی گذار از انکار کمک می‌کند. مراحل خاکسپاری و تشییع کمک می‌کند بپذیریم که عزیزمان دیگر نیست. در خاکسپاری به راحتی و به کفایت گریه و از عزیزمان خداحافظی می‌کنیم. با حمایتی که از اطرافیان دریافت می‌شود کم کم نیروی از دست رفته خود را بازیافته و به زندگی باز می‌گردیم. در این روزها عدم برگزاری این مراسم به سوگ ناتمام برای بازماندگان می‌انجامد و اختلال سوگ را پدید می‌آورد. بنابراین شیوع این اختلال می‌تواند در این دوران افزایش چشم‌گیر داشته باشد در حالیکه به اهمیت آن واقف نباشیم.»

مدیر واحد خدمات حمایتی محک بهترین جایگزین در زمانی که نمی‌توانیم حضور فیزیکی در مراسم یادبود داشته باشیم را رساندن پیام همدلی از هر راهی با افرادی که عزیزانشان را از دست دادند، دانست و ادامه داد: «مهم‌‎ترین کاری که شما به عنوان یک دوست می‌توانید انجام دهید آن است که فقط در کنار فرد سوگوار بمانید. حال که امکان حضور در کنار یکدیگر کمتر شده است بهتر است با استفاده از ابزارهای موجود در فضای مجازی بودن و همدلی با عزیزانمان را امکانپذیر کنیم. ممکن است دقیقاً ندانید چه بگویید یا چه کاری انجام دهید، این چندان مهم نیست. اجازه ندهید این احساسات مانع حضور (مجازی و تلفنی) شما در کنار فرد سوگوار شود. حمایت شما در این دوران بیش از هر زمان دیگری ضروری است.»

تشکیل کمیته سوگ در محک به منظور کاهش آسیب‌های فقدان

آسنگری در پایان با بیان تجربیات محک در این زمینه گفت: «از دست دادن فرزند برای خانواده‌ها غیرقابل باور و سخت است و محک در این مسیر می‌داند که در غم نمی‌شود تنها ماند. در همین راستا این مؤسسه از دیرباز با کمک واحد روان‌شناسی و مددکاری اجتماعی، کمیته سوگ را تشکیل داده است. در این کمیته با توجه به اهمیت و ضرورت سوگ، از نظر تخصص روان‌شناختی به خانواده‌هایی که دچار فقدان فرزند خود شده‌اند کمک می‌شود و تلاش دارد تا آنها بتوانند با کمترین آسیب روانی به زندگی خود ادامه دهند. در واقع زندگی خانواده‌ها با از دست دادن فرزند دچار ایستایی می‌شود و دغدغه این کمیته این است که این خانواده‌ها به خط پایه زندگی قبل از فوت کودک خود که همان پویایی پس از فقدان است، برسند.»

راه جدید محک برای همدلی و تسلیت در روزهای فاصله‌گذاری اجتماعی

آسنگری در پایان گفت: «این روزها محک بر اساس این تجربه که طی سال‌ها همراهی با کودکان مبتلا به سرطان و خانواده‌های آن‌ها به دست آمده است، برای پاسخ به یکی از دغدغه‌های اساسی جهان پس از کرونا که همان سوگِ ناتمام و اختلالات روحى ناشى از آن است به نوبه خود در جستجوى راه‌حل بوده است. این راه‌حل ایجاد و معرفی یک بستر دیجیتال با عنوان «پیام همدلی محک» است. از طریق این راه جدید، در این روزهای سخت که دستانمان از هم دوره شده، می‌توانیم همدلی خود را به دوستان و آشنایان سوگوار از راه دور برسانیم و دل‌هایمان را نزدیک نگه داریم. همچنین ضمن حفظ سلامت خود و عزیزانمان، و رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی، دون محدودیت زمان و مکان، اقدام خیر تأمین هزینه دارو و درمان برای کودکان مبتلا به سرطان را تسلی‌بخش بازماندگان عزیز متوفی خواهیم کرد.

همه هموطنان از طریق وب‌سایت محک و نشانی www.mahak-charity.org/hamdelii و یا تماس با شماره تلفن‌های محک می‌توانند پیام همدلی خود را به عزیزانشان برسانند. از صميم قلب آرزو مى‌كنيم كه سلامتى به جهان‌مان باز گردد و با تداوم حمايت‌ها از فرزندان كوچك محك حتى در اين روزهاى سخت، آنها هم پيروز مبارزه خود با سرطان باشند.»