پیشگامی سازمان‌های مردم‌نهاد در حوزه استاندارد

نظارت بر عملکرد سازمان‌های مردم‌نهاد و ساز و کارهای حصول اطمینان کمک‌کنندگان از صحت عملکرد آنها، موضوعی مهم در این حوزه است. این نظارت به دو بخش تقسیم می‌شود: نخست نظارت رسمی توسط سازمان‌های رسمی ذیصلاح و دیگری نظارت توسط نهادهای تخصصی غیررسمی.

از آنجا که کمک‌کنندگان خصوصاً کمک‌کنندگان حقیقی ممکن است به صورت عام فاقد مهارت‌های لازم برای بررسی و تحلیل گزارش‌های رسمی و یا گزارش‎های عملکرد مؤسسات باشند، سازمان‌هایی که با عنوان طرف سوم (Third Party) شناخته می‌شوند به عنوان نظارت‌کنندگان غیررسمی، بی‌طرف، متخصص و مورد اعتماد افکار عمومی به تعریف شاخص‌های عملکردی برای این مؤسسات و سپس اندازه‌گیری این شاخص‌ها در سازمان‌ها و گزارش‌دهی آنها در مقایسه با مقادیر استاندارد آن شاخص‌ها می‌پردازند.

توجه به شاخص‌های بین‌المللی و ملی حاکم بر مؤسسات مردم‌نهاد یا مؤسسات غیردولتی می‌تواند کمک‌کنندگان را از کارآیی و اثربخشي این سازمان‌ها در تبدیل منابع مالی اهدا شده به خدمات مورد نیاز گروه‌های هدف مطمئن سازد. این موضوع فصل مشترک ارتباط مؤسسات مردم‌نهاد با موضوع استاندارد است.

به طور کل می‌توان گفت بشر از دوران باستان همواره به دنبال ضوابط و معیارهایی بوده که ملاکی برای سنجش کیفیت اقدامات و دستاوردهایش باشد و جهت صحيح حرکت و ادامه مسیر را مشخص کند. امروز نیز این ضوابط و معیارها در قالب استانداردها و الگوهاي ملي، منطقه‌اي و بين‌المللي به سازمان‌ها كمك مي‌كند تا بتوانند كيفيت خدمات و محصولات خود را ارزيابي و تضمين كنند که سازمان‌های مردم‌نهاد از آن مستثنی نیستند؛ ارائه صورت‌های مالی حسابرسی و بازرسی شده به تأمین‌کنندگان مالی از طریق کانال‌های اطلاع‌رسانی موجود، مهم‌ترین استاندارد در حوزه فعالیت‌های سازمان‌های مردم‌نهاد است. همچنین امکان بررسی آگهی تاسیس، تغییرات و یا آگهی عدم فعالیت خیریه از طریق سایت روزنامه رسمی؛ امکان بازدید از خیریه؛ ارائه گزارش‌های فعالیت صورت‌های مالی در کانال‌های ارتباطی معتبر و همچنین معرفی روش‌های فعالیت توسط خیریه‌ها، از جمله معیارهایی است که می‌توان به یک خیریه اعتماد کرد. بر همین اساس، ذیربطان یک سازمان می‌توانند نسبت به چگونگی هزینه‌کَرد کمک‌های خود برای گروه هدف، آگاهی یابند. این اصول، از جمله استاندارد‌های جهانی است که بر مبنای آن می‌توان به حمایت از مؤسسات مردم‌نهاد پرداخت. اما آنچه در جامعه بین‌المللی کنونی مدنظر است، توجه به استانداردهایی است که عملکرد یک سازمان را منطبق با کلاس جهانی می‌سازد؛ اقدام برای دریافت این استانداردها به صورت داوطلبانه است اما تنها در این مسیر است که می‌توان از کارآیی و اثربخشي این سازمان‌ها در تبدیل منابع مالی اهدا شده توسط اهداکنندگان به خدمات مورد نیاز گروه‌های هدف اطمینان یافت.

از آنجایی که در حال حاضر استانداردهاي ملي در زمينه عملكرد سازمان‌هاي مردم‌نهاد كه بر اساس الزامات فرهنگي و اجتماعي جامعه ايران طراحي شده باشد بسیار محدود است، مؤسسه خیریه محک در دوران فعالیت خود همواره تلاش کرده است تا استانداردهای بین‌المللی را شناسایی کرده و عملکرد خود را به صورت داوطلبانه مورد سنجش قرار دهد. بر همین اساس این سازمان در سال ۲۰۱۹ موفق به اخذ بالاترین امتیاز در جهان در ارزیابی بین‌المللی NGO Benchmarking از شرکت بازرسی بین‌المللی SGS شد. دریافت نشان طلای انجمن بین‌المللی مدیریت پروژه (IPMA) در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۸، دریافت تندیس نقره‌ای کیفیت از مؤسسه بین‌المللی استاندارد GIC در سال ۲۰۱۱ از جمله تلاش‌های این مؤسسه خیریه در مسیر حرکت به سوی ارائه خدمات شایسته به کودکان مبتلا به سرطان است.

در ادامه این مسیر محک در مسیر استانداردسازی فعالیت‌های خود، در سال ۲۰۱۹ به عنوان اولین سازمان مردم‌نهاد در جهان، خود را به صورت داوطلبانه در مسیر ممیزی بین‌المللی دلتا از انجمن بین‌المللی مدیریت پروژه (IPMA) قرار داد و موفق شد در کلاس سه این استاندارد ارزیابی شده و گواهینامه آن را دریافت کند. کلاس سه به این معنی است که استانداردها، ساختارها و فرآیندهای مدیریت پروژه کاملاً تعریف شده‌ای وجود دارد که بخش عمده آن در سازمان پیاده‌سازی و عملیاتی شده است. بر اساس اطلاعات موجود فقط ۱۰ درصد سازمان‌ها در جهان، در اولین ممیزی دلتا موفق به دریافت گواهینامه سطح سه شده‌اند.

این استاندارد برای ارزیابی و توسعه شایستگی نظام مدیریت پروژه سازمان‌ها طراحی شده است. این سازمان با شناسایی دقیق و صادقانه مهم‌ترین زمینه‌‎های توسعه فعالیت‌های پروژه و اقدامات برای بهبود آنها، ارزش افزوده قابل توجهی را برای سازمان‌ها ایجاد می‌کند.

استاندارد دلتا با تمرکز بر نظام تعریف project، Program، Portfolio سطوح عملیاتی و استراتژیک سازمان را از منظر تخصیص و مدیریت بهینه منابع ممیزی نموده و از شفافیت نظام تخصیص منابع بر اساس اواویت‌های سازمان و تولید بیشترین منافع برای ذینفعان اطمینان حاصل می‌کند. بالغ بر سه دهه فعالیت محک بر اساس رعایت ارزش‌های بنیادین شفافیت و پاسخگویی زمینه‌ساز موفقیت این سازمان در دستیابی به این جایگاه بوده است.

همان‌طور که ذکر شد محدودیت وجود استانداردهاي ملي در زمينه عملكرد سازمان‌هاي مردم‌نهاد یکی از مشکلات سازمان‌های مردم‌نهاد کشور برای پیشگامی در حوزه استاندارد است. اميدواریم سازمان‌های مسئول در اين زمينه اقدامات زيربنايي جهت تعريف اين استانداردها را آغاز نمايند. بديهي است مؤسسه محك با تكيه بر ۲۸ سال فعاليت در اين حوزه و کسب استانداردهای متعدد بین‌المللی آمادگی ارائه هرگونه مشورت در اين زمينه برای اعتلای موضوع نظارت بر فعالیت سازمان‌های مردم نهاد در کشور را خواهد داشت.

همزمان با روز بین‌المللی استاندارد، مؤسسه خیریه محک ضمن تبریک این موفقیت منحصر به فرد به خانواده بزرگ محک و جامعه مدنی ایران، آرزومند است مسیر توسعه استاندارد در فعالیت‌های نیکوکارانه و عام‌المنفعه توسط سازمان‌های مردم‌نهاد طی شود و شاهد رشد تعداد سازمان‌های کلاس جهانی در جامعه نیکوکاری کشورمان باشیم.